یوگا واژه ای سانســکریت و بــه معنــای یکپارچه سازی و یگانگی، وحدت بین ذهن و جسم،احساســات به منطق و وصل کردن توجه به عمل است. یوگا به معنای واقعی خود یک ورزش اســت. یوگا ورزش کاملی برای جسم و ذهن است. تکنیک ها و تمرین هایی در یوگا وجــود دارند که هم بــدن را ورزش می دهند و هــم ذهن را به تکاپــو، تمرکز و فعال بــودن وادار می کنند.

یوگا از دو بعد جسمی و ذهنی تشکیل شــده و هیچ وقت تمرین های بدنــی از تمرین های ذهنی جدا نیست. برای انجام تمرین های بدنی (آسانا) از تمام کفایت هــای ذهنی مثل توجه، دقت و تمرکز استفاده می شــود؛ همین طور برای انجام تمرین های ذهنی مثل مراقبه کردن، درســت به همان اندازه که از ذهن استفاده می کنیم بدن را هم بــه کار می گیریم؛ چون وضعیت بــدن و حالت نشســتن در ایجاد تمرکز فکر و جایگاه حضور نقش مهمی دارد. تمرینات یوگا شامل تمرینات بدنی (آساناها)تمرینات تنفسی (پرانایاما)تمرینات ذهنی(پراتی ها را) و... است که در نهایت به جهت کسب سلامتی، آرامش وآگاهی مثبت به کار گرفته می شود.

یوگا هنر زندگی کردن است. دانشی است که باید با زندگی روزانه هر فرد عجین شــود؛ زیرا بر تمام جنبه های حیاتی اعم از جسمی و روحی تاثیر بسزایی دارد. علم یوگا با عمل کــردن روی عوامل خارجی و فیزیک بــدن آغاز می شــود و به لایه های ظریف بدن ارتبــاط داده می شــود. هدف یــوگا هماهنگ کردن و برقــراری تعادل در سیســتم های مختلف بدن است تا از طریق آن شادابی و تندرستی به دســت آید. یوگا به شــاخه های زیادی نظیر هاتا، راجا، گیانا، کارما،تانترا و... تقسیم شده است.

کودک درحال رشــد می تواند بــا فراگرفتن تمرین های یوگا، قرارگرفتــن در وضعیتی ثابت و بــدون تنــش را تجربه کنــد. برای بدن های کودکان انعطاف پذیری، چابکی و وضعیت های درست بدنی بسیار مهم است. حرکات یوگا از آن دسته ورزش هایی نیست که موجب ســفت و سخت شــدن عضلات بدن می شــوند؛ بلکه این حــرکات موجب انعطاف پذیری، نرمی و تعادل بین اندام های مختلف بدن می شوند. از آنجایی که کودکان توان بیان مشــکلات و ناراحتی هایشــان را ندارند و نمیتوانند به والدین و نزدیکانشان بفهمانند که رفتار ناســازگارانه آن ها ناشی از چه علتی است، باید روشی را برای تخلیه هیجانی به آنان آموخت که همواره از شدت هیجان ها و احســاس های شــدید عاطفی آنان بکاهد؛ به همین دلیل توصیه می شــود کودکان نیز سعی کنند با انجام تکنیک های هماهنگ سازی ذهن و جسم، درصدد ایجاد تعادل بین قوای درونیشان برآیند و توانایی روبه روشدن با شرایط ســخت زندگی را در خود بالا ببرند.

تمرین های یوگا به تقویت تعادل بین جسم و ذهن کمک می کنند و بر این اصل اســتوارند که اگر نتوان ذهن را تغییر داد، می توان هرگونه مانعی که جلوی حرکــت را می گیــرد، از میان برداشت. از طریق انجام تکنیک های یوگا می تــوان هرگونــه بی تعادلی و ناهماهنگی بین اعضای مختلف بدن را برطرف کــرد. ایــن ناهماهنگی ها می توانند جنبه های متفاوتی داشــته باشــند؛ از جملــه ناهماهنگی های جســمانی مثــل خمیدگی هــای اســکلت، گرفتگی هــای عضلانی، کشــش ماهیچه ها و تقویت رباط ها. کودکی که تمرینات یــوگا را به طور منظم انجــام می دهد، بدنی ســالم، نرم، ورزیده و قوی دارد. انجام منظم تمرینــات یوگا برای کــودکان باعث میشود اختالالت هیجانی مثل انواع اضطرابها، ترس ها، پرخاشــگری ها و افســردگی های مزمن و همچنین اختلالات رفتاری مثل اختلال کمبود توجه و تمرکز، بیش فعالی های دوران کودکی، مشکلات ذهنی مثل کاهش قدرت ذهن، حافظه و استدلال، رفع و بهبود یابد.

یوگا می تواند در درمان کودکانی که دچار اختلالات تنفســی (مثل آسم و تنگی نفس) اختلالات گوارشــی، ناتوانی هــای یادگیــری، اختلالات مربوط به خواب (مثــل بی خوابی ها، بدخوابی ها، کابوس دیدن) هســتند، نقش موثری ایفــا کند. تمرینات یوگا برای کودکان باید متناســب با ســن و قوای جســمی و ذهنی آنان باشد. این تمرینات برای کودکان براســاس بازی هــای خالقانــه و موســیقی، برنامه ریزی شــده اند. درحقیقت یوگا برای آن ها باید مثل بازی و سرگرمی دنبال شــود؛ به عنوان مثال، کودکان پرخاشــگر و عصبــی می تواننــد از طریق انجــام تمرینات یوگا به کنترل رفتارهای تند خود بپردازند و ســعی کنند بــا تمرکز بــر عکس العمل های هیجانی و خشــونت آمیز خود، آن ها را تغییــر دهند و به آرامش برســند؛ بنابراین یوگا تنها بر اصــل تقویت توان فــردی، حفظ آرامش، کســب اعتمادبه نفس و خویشتن داری تاکید دارد. محبت به جای مقابله و افزایش کارگروهی و همکاری، هدیه ای است که یوگا برای کودکان بــه ارمغان می آورد.

کودکان با فعالیت و بازی در حین انجام حرکات یوگا ارتباط عمیق تری با دنیای درون خود برقرار می کننــد و با طبیعتی که پیرامون آن هاســت بیشــتر مانوس می شــوند. یوگی ها از استقامت درخت، حرکت عقرب و وضعیت کلاغ الهام می گرفتند. وقتی بچه ها حــرکات و صدای طبیعت را تقلید می کنند ایــن فرصت را دارنــد که موجود دیگری باشــند و حالات آن را تجربــه کنند. وقتی آن ها حالت شــیر را در خشم یا گوشــه گیری انجام می دهند، نه تنها این حس قدرت و رفتار شیر را تجربه می کنند، بلکه حــس قدرت درونی خویــش را نیز نمایان می سازند.

حرکات فیزیکی یوگا، حالت هایی مانند یگانگــی، ابراز وجود، احترام به خــود و... را به کودکان میآموزد. تمرینات یوگا برای کودکان بر پایه شیوه های پرورش قدرت تصور و خیال پایه ریزی شده اند؛ همچنین مربی یوگا می تواند اطلاعات کمی (در حد فهم و درک آن ها) درباره تمرینات یوگا و تاثیر آن بر کاهش اضطراب ها، نگرانی ها و آشــفتگی های روزانه به آنان بدهد.این تمرینات بستگی به میزان خلاقیت، آمادگی جسمانی و قدرت ابتکار بچه ها دارد. گروهی از کودکان در این مرحله سنی قادرند حرکات یوگا را به خوبی و نرمی یک بزرگسال انجام دهند و از آن لذت ببرند؛ به همین منظور می توان به نقش تمرینات بدنی بــرای تقویت عضلات، آرامش فکری و تمرکز بیشتر تاکید کرد.

این کودکان می توانند تا چند دقیقه آرام بنشینند و با تمرکز بر موضوعی خاص، استرس ها و تنش های فکری شان را کاهش دهند. مدت انجام تمرینات یوگا 30 تا 40 دقیقه، دو تا ســه دقیقه استراحت و آرامش عضلانی، سه تا پنج دقیقه تنفس عمیق همراه با بازدم های منظم و 10 دقیقه برای بازی است. با افزایش میزان فهم و درک بچه ها از تمرینات یوگا، می توان آنها را تشویق کرد تا به جای بازی، به صحبت پیرامون روش کار و تاثیر یوگا بر زندگی روزانه خود بپردازنــد؛ بنابراین یوگا بــر زندگی کودکان امروز نیز تاثیرات مثبت بســیاری دارد و جسم، روح و روان کودکان را به تعالی می رساند و دریچه ای نو به سوی زندگی بهتر برای کودکان امروز و آینده ســازان فردا فراهم می سازد.