منابع طبیعی بستر حیات و توسعه ی پایدار هر منطقه می باشد، استفاده ی بهینه از منابع طبیعی و حفظ آب و خاک و پوشش گیاهی ،یکی از اساسی ترین اقدامات برای رسیدن به توسعه ی پایدار است .در این مقاله چند نمونه از منابع طبیعی شاخص استان قزوین را معرفی خواهیم کرد.

منابع آب :

حوضه ی آبریز رودخانه ی شاهرود : این حوضه ی الموت در شمال استان قزوین واقع شده و منطقه ای کاملا کوهستانی را شامل می شود . شیب دامنه ها در حوضه ی رود شاهرود بسیار تند بوده و به علت کوهستانی بودن منطقه و بارش فراوان آن پر آب ترین حوضه ی آبگیر استان را تشکیل می دهد.

شاهرود از دو شاخه های اصلی طالقان رود و الموت رود تشکیل میشود . این دو شاخه در غرب روستای شیر کوه (دو آب ) به یکدیگر متصل شده و با نام شاهرود ،موازی ارتفاعات البرز به سمت غرب جریان می یابد . میزان آب دهی شاهرود در رجایی دشت 482.5 میلیون متر مکعب برآورده شده است (سال آبی 84_85 ) این رودخانه پس از طی 160 کیلومتر در لوشان وارد دریاچه ی سد منجیل می شود.

حوضه ی آبگیر رود شور :

حوضه ی آبگیر رود شور ؛وسیع ترین حوضه ی آبریز استان قزوین است که تمامی دشت قزوین و بخش زیادی از نواحی کوهستانی جنوبی قزوین را در بر می گیرد. مهم ترین رود های این حوضه ،ابهر رود ، حاجی عرب ،کلنجین رودو خر رود (خره رود ) می باشد. علی رغم اینکه حوضه ی رود شور 70 درصد مساحت استان قزوین را شامل می شود ،درصد بسیار کمی از آب های سطحی استان قزوین را به خود اختصاص داده است .

میزان آب ده خر رود در پل شاه عباسی حدود 12 میلیون متر مکعب در سال بر آورد شده است، این رقم تنها 2.5 درصد آب دهی شاهرود در رجایی دشت است .بنابر این حوضه ی رود شور علی رغم وسعت بسیار زیاد از نظر منابع آب بسیار فقیر است .کمبود منابع آب ناشی از بارش کم ،تبخیر شدید و فراوانی رسوبات تبخیری دوران سوم نظیر نمک ،سبب شده که استفاده از آب های سطحی و زیر زمینی در این حوضه با مشکلات فروانی همراه باشد. رشد سریع صنعت در دشت قزوین به همراه تمرکز زیاد جمعیت در نواحی کوهپایه ای و کمبود منابع آب مورد نیاز کشاورزی سبب شد تا در دهه ی 1340 بخشی از آب های حوضه ی شاهرود از طریق رودخانه ی طالقان به دشت قزوین منتقل شود.

بر اساس آمار موجود متوسط آب دهی رودخانه های استان قزوین ،با احتساب آب ورودی از رود طالقان به دشت قزوین ،بیش از 1.5 میلیارد متر مکعب در سال برآورد شده است. در سال 1380 از تعداد 5800 حلقه چاه های عمیق ،نیمه عمیق و دستی در استان قزوین 1.3 میلیارد متر مکعب آب برداشت شده است . همچنین بخش کشاورزی استان قزوین حدود یک و نیم میلیارد متر مکعب و بخش صنعت 50 میلیون متر مکعب از منابع آب استان را مصرف کرده است.

برداشت سالیانه از آب های زیر زمینی در سال 1385 در حوضه ی رود شور از طریق چاه ، قنات و چشمه ،معادل 1.8 میلیارد متر مکعب محاسبه شده است. با توجه به ورودی منابع آب ،دشت قزوین در حال حاضر با کاهش سطح ایستایی آب های زیر زمینی مواجه بوده و یکی از دشت های ممنوعه ی کشور در زمینه ی برداشت از منابع زیر زمینی محسوب می شود . بر اساس آمار موجود متوسط آب دهی رودخانه ای استان قزوین ،با احتساب آب ورودی از رود طالقان به دشت قزوین ،بیش از 1.5 میلیارد متر مکعب در سال برآورد شده است.

خاک :

خاک یکی از منابع ارزشمند طبیعت و بستر موجودات زنده خشکی است . خاک علاوه بر آن که تامین کننده ی غذای بشر است،پالایشگاه گیاه نیز هست.

در استان قزوین با توجه به موقعیت جغرافیایی و شرایط طبیعی و نوع سازند زمین شناسی انواعی از خاک ها وجود دارند که برخی از از آن ها برایزراعت ،باغداری و نیز مراتع و برخی دیگر به علت اهمیت کم زیستی برای احداث واحد های صنعتی و نیز به عنوان مواد اولیه ی صنایع مناسب اند. درحال حاضر عوامل مختلفی بر خاک های استان قزوین تاثیر نا مطلوب و مخرب دارد که باعث آلودگی و فرسایش می شود . برخی از این عوامل طبیعی است مانند :بارندگی های شدید، ساختار زمین ،شیب و ... و برخی دیگر غیر طبیعی است و در شکل گیری و تشدید آن انسان دخالت مستقیم و غیر مستقیم دارد که عبارت اند از:رشده فزاینده ی جمعیت و تبدیل اراضی مستعد کشاورزی به ساخت و ساز های شهری ،برداشت خاک توسط کوره های آجر پزی ، بهره برداری از معادن بدون رعایت ملاحظات زیست محیطی ، استفاده ی غیر اصولی در بهره برداری از منابع آب های سطحی ،دیم کار های غیر مجاز در زمین های مرتعی ، مصرف انواع کود و سموم دفع  آفات نباتی ،تخلیه پسماند های صنعتی و انباشت فلزات سنگین در خاک .

زیست بوم های حفاظت شده استان قزوین :

امروزه با رشد روز افزون نیازهای بشر برای بهره برداری از منابع گوناکون محیط،صیانت از محیط زیست و تنوع زیستی امری حیاتی و اجتناب ناپذیر است .در این راستا سازمان محیط زیست جهت حفاظت و جلوگیری از تخریب منابع و قابلیت های بالقوه موجود در آنهابهره برداری پایدار برای نسل های آینده مناطقی را تحت  عنوان مناطق حفاظت شده ،شکار و تیر اندازی ممنوع موردحمایت و مدیریت قرار می دهد.

1. منطقه ی حفاظت شده باشگل: این منطقه با قابلیت های اکو سیستمی برجسته و منحصر به فرد در مساحتی بالغ بر 25 هزار هکتار در 8 کیلومتری شمال غرب شهر تاکستان در محدوده ی دهستان قاقازان از بخش مرکزی شهرستان تاکستان واقع شده است . مهم ترین گونه های جانوری آن پستاندارانی نظیر گرگ ، آهو ،قوچ  و میش و ...، و پرندگانی مانند عقاب طلایی، کبک ، هد هد و ... و نیز انواع خزندگان و دو زیستان است.پوشش گیاهی این منطقه ی حفاظت شده از نظر فرم رویش ،ایرانی _ ت.رانی است و تنوع بسیار و از نظر دارویی و ذخیره ی ژنتیکی اهمیت خاص دارد.منطقه ی حفاظت شده باشگل دارای چشم انداز های طبیعی بی نظیری از زیستگاه های کوهستانی تپه ماهوری و دشتی است که در فصول مختلف دیدنی است. رویش  یکپارچه ی شقایق در برخی نواحی منطقه در فصل بهار در کنار اثر باستانی قز قلعه، نشان دهنده ی قابلیت بالای منطقه در جذب اکوتوریسم ( طبیعت گردی ) است.