در اهمیت و نقش کهن سرزمین قزوین می توانبه سابقه ی طولانی آن در زمینه ی وجود تمدن های بشری و نیز قرار گرفتن به عنوان پل ارتباطی میان شرق و غرب کشور ایران اشاره کرد. در این مقاله نگاهی به قدمت تاریخی استان قزوین انداخته و نیز به آن می پردازیم.

عبور جاده ی کلیدی ابریشم از استان قزوین را می توان بسیار پر اهمیت دانست، زیرا از این مسیر کالاهای چین و ایران مانند: ابریشم، پارچه و ... به امپراتوری روم می رفت که در آن جا طرفداران فراوان داشت. از طریق این جاده، انسان ها در سراسر امپراتوری روم در آمد و شد بودند و علاوه بر کالاهای تجاری با اندیشه ها و آداب و رسوم ملل دیگر نیز آشنا می شدند.

علت نام گذاری قزوین:

در علت نام گذاری قزوین بنا به عقیده ی جغرافیدانان اسلامی، مانند یاقوت حموی، بلاذری و ... دژ قزوین به فارسی کشوین نامیده شده است که بعد ها این کلمه به مرور معرب (شکل عربی پیدا کردن ) شده و با نام قزوین تلفظ شده است. محققان  و مورخان یونانی نیز بر این باورند که اسم قزوین بر گرفته از نام قومی به اسم (کاسی ها) است که از زمان های قدیم در کنار دریای خزر زندگی می کرده اند و به احتمال زیاد واژه (کش وین ) را باید تغییر یافته ی ( کس بین) دانست.

قدیمی ترین  نوشته ی جغرافی دانان و تاریخ نویسان اسلامی درباره ی نام قزوین، نوشته ی قدامت بن جعفر است که در نیمه ی دوم و سده سوم هجری قمری می زیسته است. او می نویسد: حصار دژ قزوین را به فارسی کشوین نامیده اند و معنای آن حد و مرز مورد نظر و توجه و حفاظت شده است.

نگاهی بر سابقه ی تاریخی قزوین:

1. قزوین قبل از اسلام:

با توجه به بررسی ها و کاوش هایی که در حفاری های دشت قزوین به دست آمده از جمله تپه باستانی قره تپه در سگز آباد بوئین زهرا آثار تمدنی بسیاری به دست آمده است که دارای ارزش و اعتبار  ویژه ی تاریخی است. در این تپه آثاری همچون: ظروف سفالی، اشیای مفرغی و حتی طلایی و نیز مهره های گردنبند از جنس آهک به دست آمده است. این آثار از جمله یادمان های با ارزش بیش از تاریخ ایران به شمار می رود. تپه بوئین زهرا به عنوان یکی از قدیمی ترین مراکز استقرار انسان در فلت مرکزی ایران، قدمتی افزون بر 9 هزار سال دارد. خانه های خشتی که به کوچه ها و معابر اصلی و سرانجام میدانروستا می پیوندند، حفره ای ذخیره ی آب و آذوقه، تنورهای پخت نان و دارا بودن انباری  و آشپزخانه، سفال منحصر به فرد، اشیای سنگی و فلزی و استخوانی از جمله آثار این تپه است.

در دشت قزوین در دامنه ی جنوبی البرز، علاوه بر اشیاء سفالی و فلزی که به دست آمده، اجسادی نیز یافت شده که با پوشاک در خاک دفن شده اند، دفن اموات عموما در قبر ها به پهلوی راست و گاها به پهلوی چپ  با پاهای جمع شده است.

در سرزمین قزوین به واسطه سابقه تمدنی گروه های باستان شناسی حفاری ها و تحقیقات گسترده ای را در نیم قرن اخیر انحام داده اند که از جمله محققان در این زمینه می توان به دکتر پرویز میر فتاح و دکتر شهمیر زاد اشاره نمود.

در دوران اقتدار دولت ماد (550_701 قبل از میلاد) و هخامنشی (330_500 قبل از میلاد) سرزمین قزوین قسمتی از نواحی این دولت به شمار می آمد که ناحیه ای بسیار آباد و خرم محسوب می شد و بنا به نوشته ی برخی از نویسندگان، یکی از پادشاهان این دو سلسله در همین قلمرو کاخی بنا کرد. حملات مردمان سرکش و غارتگر که از کوهستان های شمالی، منطقه را مورد تاخت و تاز قرار می داد، باعث افزایش نگرانی مردمان این شهر گشته بود. از این اقوام در تاریخ به اسم امارد ها و دیلمان یاد می شود.

در کناره دریای خزر مردمانی زندگی می کردند، عده ای در گیلان و مازندران می زیستند، در گیلان کادوسیان، در مشرق آنان ماردها یا آمارده ا(آملی ها)، در قسمت شرق اینان یعنی مازندران کنونی تپوری ها، در مشرق تپوری ها (طبرستان) ورکانیان (هیرکان ، گرگان) بودند.

حاکمان وقت برای رفع و دفع حملات این اقوام مهاجم اقدام به لشکر کشی هایی می نمودند به عنوان مثال در سال 350 قبل از میلاد اردشیر دوم هخامنشی و در سال 181 قبل از میلاد فرهاد اول اشکانی به این منطقه لشکرکشی شده، مدت  ها با آن ها در جنگ و ستیز به سر بردند و به فرمان یکی از ایشان قلعه و دژی در قسمت کوهستانی که محل و پادگان سربازان  بود، بنا شد تا به وقت جنگ و حمله جلوی اقدامات تاخت و تاز دیلمان گرفته شود. دژ کشوین یا حصار شاپوری توسط شاپور ابرکان سردار خسرو پروزی (579_590 میلادی) و به فرمان آن پادشاه، برای جلوگیری از هجوم سربازان دیلمی یاغی که زمانی نیز در سپاه خسرو پرویز خدمت می کردند و اینک با شورش و قیام بر علیه پادشاه ساسانی به کوهستان دیلم پناه برده بودند، ساخته شد. شاپور ابرکان حصار شاپوری یا دژ کشوین را بنا کرد و سربازانی در آن به نگهبانی مستقر گردانید. قابل ذکر است که کشوین صورت اولیه ی قزوین است به تبدیل حروف قاف به کاف و سین به حرف ز.

برای مطالعه ی ادامه ی مطلب "اینجا" کلیک کنید.