در این مقاله به آداب و رسوم، زبان و گویش، مراسمات محلی و فرهنگی مردم قزوین می پردازیم، با پین وین همراه شوید.

استان قزوین به عنوان یکی از استان های کشور ایران، از نظر فرهنگی دارای خصوصیات ویژه ای است که شایان توجه است. استان قزوین به واسطه موقعیت خاص جغرافیایی، به لحاظ فرهنگی دارای مردمی با شیوه های متنوع زندگی، نگرش و برقراری ارتباط است که مطالعه و درک واقعی و عمیق این شیوه ها به شناخت آداب و رسوم مردم قزوین کمک شایانی می کند.

_وجود پیشینه ده هزار ساله سکونت

_استقرار اقوام و نژادهای مختلف

_ وجود موزه های قزوین به عنوان یکی از غنی ترین موزه های کشور با بیش از 2500 اثر نفیس از استادان ایران و جهان

_وجود معادن و در نتیجه شکل گیری گروه معدن چیان

_گذر جاده پر اهمیت ابریشم از قزوین

_قرار گرفتن در مسیر تردد اقوام و جوامع مختلف

-دین مداری مردم قبل و بعد از اسلام

_امام زاده ها و مساجد در قزوین

_ سابقه بیش از نیم قرن پایتختی

_ علما، شعرا، ادبا و اندیشمندان و هنرمندان فراوان

_ هم زیستی مسالمت آمیز چند صد ساله با ارامنه 

-استقرا صنایع بزرگ در استان قزوین

_رواج زبان های متنوع و باستانی 

_پایتخت خوش نویسی در ایران 

_آرامگاه های بزرگان، شهدا و حکما

_آثار باستانی منحصر به فرد و وجود قدیمی ترین خیابان ایران در شهر قزوین " خیابان سپه"

و موارد فراوان دیگری از این دست، باعث غنای فرهنگ مردم استان قزوین شده است که در ادامه درباره ی برخی از این عوامل در سه قالب زبان، آداب و رسوم و هنر و صنایع دستی به توضیح بیشتری می پردازیم.

زندگی اجتماعی از ارتباط و تعاملات اجتماعی شکل می گیرد که بر اساس آن، نیازهای خود و دیگران را برطرف می سازیم. یکی از مهم ترین ابزارهای برقراری ارتباط، زبان است که در مناطق مختلف کشور و از جمله استان قزوین تنوع بسیاری از نظر گویش دار. در واقع زبان یکی از عوامل مهم فرهنگی است، اگر ما فرهنگ را تلفیقی از اندیشه اقوام مختلف بدانیم باید به این امر مهم توجه کنیم که اندیشه هر قومی در زبان آن ها جاری و ساری می شود.

رواج گویش ها و لهجه های متنوع در استان قزوین بر غنای فرهنگی آن افزوده است. در واقع تعدد زبان ها نشان دهنده تعدد اندیشه هاست و این تنوع گسترده و گوناگونی زبانی-لهجه ای، روایت گر ایام پر فراز و نشیب و تلخ و شیرین گذشته تاریخ مردمان این منطقه است.

در استان قزوین بیش از دوازده زبان، گویش و تعداد زیادی لهجه وجود دارد که عبارت اند از: فارسی، تاتی، الموتی، ترکی، گیلکی، لری، کردی، لکی، مراغی، رودباری، دیلمی، تاجیکی، رومانویی.

_ لهجه ی قزوینی:
لهجه ی قزوینی گویش متداول مردم شهر قزوین است. مردم قزوین در محاورات خود بسیاری از لغات فارسی باستان را مورد استفاده قرار می دهند. سیاح دوره ی صفوی؛ اولئاریوس درباره لهجه مردم قزوین در سفرنامه خود چنین می نویسد: زبان آن ها گرچه فارسی است، ولی لهجه خاصی داردند که فارسی زبانان آن را متوجه می شوند. فارسی قزوینی را مردم بسیاری از روستاهای استان قزوین به عنوان زبان فارسی و میانجی برای خود برگزیده اند و در مواجه با فارسی زبان این گونه سخن می گویند.

- زبان تاتی:
بر اساس اطلس زبان های ایران، استان قزوین مهم ترین منطقه زبان تاتی به شمار می آید. با وجود اینکه در 3 کشور دیگر و 16 استان ایران این گویش وجود دارد، ولی بیشترین گویش وران آن در  استان قزوین زندگی می نمایند. این زبان در قالب گویش های متفاوت در مناطق مختلفی از استان خصوصا در بخش های شمالی، جنوبی و مرکزی رایج است. پژوهشگران و زبان تاتی را بازمانده ی زبان ماد ها می دانند که تاکنون در میان گروه هایی که نیرو و استقلال فکری داشته اند دوام یافته است. زبان تاتی بین مردم بومی شهرهای تاکستان، شال، اسفرورین، دانسفهان و سگز آباد و برخی روستاهای استان قزوین متدوال است.

- زبان رومانو:
در جنوب شرقی قزوین به فاصله ی تقریبا 35 کیلومتر در روستای زرگر از توابع شهر آبیک به این زبان تکلم می کنند که گویش وران آن، زبان خود را از زبان یونانی و رومانیایی و نام زبان خود را نیز رومانو یا رومانلو می دانند و می نامند. البته مردم منطقه به آن زرگری می گویند. این زبان از زبان های باستانی و بی همتا در کشور بوده و گویش وران آن به دو زبان فارسی و ترکی را نیز می دانند.

_ آداب و رسوم مردمان قزوین:

شیوه ی زندگی، فناوری ارتباطات، شیوه ی زندگی ما را دگرگون و به سوی یکسان سازی و تشابه سوق می دهد. بسیاری از امور زندگی چون رفتارها، روابط، لباس، چیدمان منزل و ... به سرعت تغییر و شیوه زندگی فرا مرزی جایگزین شیوه ملی می گردد. توانایی ما در حفظ عناصر و مجوعه های فرهنگی کشورمان باید فزونی گیرد .

در بین مردم استان قزوین آداب و رسوم متنوعی دیده می شود که بر گرفته از دین مبین اسلام، آیین ها و آداب رایج در کشور ایران و موقعیت جغرافیایی است. البته رنگ و بوی مذهبی در بیشتر هنجارها و عملکردهای مردم قابل تشخیص بوده و همین امر استان قزوین را به استانی مذهبی تبدیل و در سطح کشور مشهور کرده است. انواع مراسم و آیین ها در استان قزوین دیده می شود که به ذکر نام تعدادی از آن ها و  توضیح درمورد برخی از آن می پردازیم:

_ بزرگداشت ایام مذهبی چون نیمه ی شعبان، اعیاد فطر، قربان و غدیر خم.

- عزاداری در ماه  های محرم، صفر و شهادت های ائمه ی اطهار علیه السلام، تعزیه خوانی.

_مراسم عید باستانی نوروز، چهار شنبه سوری، سیزده بدر، نوروزی خوانی.

_شب چله، بازی های محلی 

_شیوه های برگزاری مراسم ازدواج، لباس های محلی (نوع پوشش مردم).

_ضرب المثل ها (داستان ها) ، ادبیات عامیانه (فرهنگ عامه).

_سمنو پزان، سوغاتی ویژه استان قزوین.

_عزاداری برای درگذشتگان، پخت انواع شیرینی های مخصوص منطقه قزوین مانند باقلوا، پنجاه بدر 

_سفره های نذر، جشن برداشت محصولاتی چون فندق، انگور، زغال اخته، گیلاس، برنج، انار و زیتون.

_ییما یا یا اماما، فرهنگ اسب سواری، معماری، رواج تقویم قمری.

_مسجد، مدرسه، عمارت های مختص زنان، برپایی طاق نصرت.

_جشن تیرگان و بسیاری از آداب و رسوم دیگر...