چگونه با اعتیاد به فضای مجازی مقابله کنیم؟
شما تنها کسی نیستید که ممکن است ساعت‌ها در شبکه‌های اجتماعی حضور داشته باشید. در ابتدا شبکه‌های اجتماعی به عنوان راهکاری برای برقراری ارتباط با دوستان و نزدیکان تأسیس شدند. اما به مرور زمان به یک سرگرمی محبوب تبدیل شده‌اند که افراد از گروه‌های سنی مختلف در آن‌ها حضور دارند. ممکن است از حضور در شبکه‌های اجتماعی لذت ببرید و هر روز برای آن وقت بگذارید اما آیا به این کار اعتیاد پیدا کرده‌اید
در سال‌های اخیر محبوبیت شبکه‌های اجتماعی به میزان قابل‌توجهی افزایش پیدا کرده است. فرقی نمی کند که افراد با چه هدفی از این شبکه‌ها استفاده می‌کنند؛ برقراری ارتباط با دوستان و نزدیکان، تماشای ویدیوها یا حتی وقت‌گذرانی. به هر حال بیشتر افراد به ویژه کودکان، نوجوانان و جوانان در این شبکه‌ها حضور دارند.
این پرسش مطرح می‌شود که چگونه یک سرگرمی به ظاهر بی‌خطر به یک اعتیاد تبدیل می‌شود؟
مانند سایر اعتیاد‌های رفتاری، استفاده از شبکه‌های اجتماعی می‌تواند روی مغز شما تأثیر منفی بگذارد. استفاده‌ی بیش از حد از شبکه‌های اجتماعی می‌تواند یک نوع رفتار از روی اجبار باشد. در واقع این‌گونه افراد تا حدی به پیگیری پست‌ها، تصاویر و ویدیوها عادت کرده‌اند که نمی‌توانند این کار را رها کنند و همین رفتار در زمینه‌های دیگر زندگی آن‌ها تداخل ایجاد کرده است.
کارشناسان با توجه به میزان استفاده‌ی عمومی از شبکه‌های اجتماعی تخمین می‌زنند بیش از 10 درصد مردم به این شبکه‌ها اعتیاد داشته باشند. البته هر کسی که از شبکه‌های اجتماعی استفاده می‌کند دچار اعتیاد نمی‌شود اما هر روز افراد بیشتری در این شبکه‌ها حضور پیدا می‌کنند و همین مسأله می‌تواند باعث شود تا افراد بیشتری در معرض اعتیاد به شبکه‌های اجتماعی قرار بگیرند.
چرا شبکه‌های اجتماعی تا به این اندازه اعتیادآور هستند؟
در حالی که به نظر می‌رسد شبکه‌های اجتماعی سرگرمی آرامش‌بخشی هستند و استفاده از آن‌ها عواقبی ندارد، اما در واقع تأثیر قابل‌توجهی روی مغز می‌گذارند.
زمانی که وارد اپلیکیشن دلخواه خودتان می‌شوید، انتشار دوپامین در مغز شما افزایش می‌یابد. دوپامین یک انتقال‌دهنده‌ی عصبی است که افزایش آن در مغز، حس لذت را ایجاد می‌کند. هنگامی که بعد از حضور در شبکه‌های اجتماعی میزان دوپامین افزایش پیدا می‌کند، مغز این فعالیت را به‌عنوان یک فعالیت ارزشمند شناسایی می‌کند که باید آن را تکرار کنید. به ویژه زمانی که خودتان پستی را ارسال می‌کنید و بازخورد مثبت می‌گیرید، این واکنش مغز بیشتر احساس می‌شود.
احساسات مثبتی که هنگام حضور در شبکه‌های اجتماعی تجربه می‌کنید، احساسات زودگذر هستند. راهکاری که مغز شما برای تقویت این احساسات مثبت انتخاب می‌کند در سایر اعتیاد‌ها هم مشاهده می‌شود. بنابراین، با کاهش تدریجی دوپامین و احساسات مثبت، برای افزایش دوباره‌ی آن‌ها به منشأ این افزایش باز خواهید گشت که اینجا منظور حضور در شبکه‌های اجتماعی است.
اگر به دلیل شغل یا بیماری ویژه‌ای که دارید مجبور هستید تنها بمانید، ممکن است از شبکه‌های اجتماعی برای ایجاد حواس‌پرتی استفاده کنید تا ذهن شما از شرایطی که در آن قرار گرفته‌اید کمی فاصله بگیرد. هر چه بیشتر ادامه دهید، مغزتان بیشتر شما را ترغیب می‌کند چرا که این فعالیت را به‌عنوان راهکاری برای کاهش تأثیرات تنهایی شناسایی کرده است که ممکن است یک تشخیص اشتباه باشد.
اعتیاد به شبکه‌های اجتماعی چه آسیب‌هایی در پی دارد؟
اگر در استفاده از شبکه‌های اجتماعی زیاده‌روی نمی‌کنید، بعید است با تأثیرات منفی مواجه شوید اما هنگامی که بیش از اندازه در این شبکه‌ها حضور دارید، باید منتظر عواقب آن باشید. این استفاده‌ی نادرست می‌تواند آسیب‌های زیر را در پی داشته باشد؛
- عزت نفس پایین که دلیل آن یک درک نادرست است. نتیجه‌ی این درک نادرست این دیدگاه می‌شود که دیگران نسبت به شما زندگی بهتری دارند.
- افزایش حس تنهایی و انزواطلبی
- اضطراب یا افسردگی
- اختلال اضطراب اجتماعی
- ترس از دست دادن فرصت (FOMO) که می‌تواند به استفاده‌ی بیشتر از شبکه‌های اجتماعی منجر شود.
- اختلال در الگوهای خواب به ویژه اگر در ساعات پایانی شب و قبل از خواب از شبکه‌های اجتماعی استفاده می‌کنید.
- کاهش فعالیت بدنی که می‌تواند سلامتی شما را تهدید کند.
- عملکرد شغلی یا تحصیلی ضعیف
- نادیده گرفتن روابط در زندگی واقعی
- ناتوانی در درک احساسات دیگران
چگونه می‌توانید استفاده از شبکه‌های اجتماعی را کاهش دهید؟
اگر به شبکه‌های اجتماعی اعتیاد پیدا کرده‌اید یا بیش از نیازتان در آن‌ها حضور دارید، خبر خوب این است که راهکارهایی برای کمک به شما وجود دارد که با اجرا کردن آن‌ها می‌توانید استفاده از شبکه‌های اجتماعی را کاهش دهید. برای اینکه در استفاده از شبکه‌های اجتماعی به تعادل برسید، از راهکارهای زیر کمک بگیرید؛
- اگر از طریق کامپیوتر به شبکه‌های اجتماعی دسترسی دارید، این شبکه‌ها را از گوشی همراهتان حذف کنید.
- در محیط کاری یا تحصیلی و هنگام غذاخوردن یا فعالیت‌های تفریحی گوشی همراهتان را خاموش کنید. همچنین می‌توانید با تغییر تنظیمات در اپلیکیشن‌هایی که از آن‌ها استفاده می‌کنید، نوتیفیکیشن‌ها را قطع کنید.
- برای استفاده از شبکه‌های اجتماعی برنامه‌ی زمانی مشخصی تنظیم کنید و هر روز فقط زمان معینی را به این کار اختصاص دهید. برای مدیریت کردن زمان تعیین‌شده، می‌توانید از تایمر کمک بگیرید.
- گوشی همراه، تبلت و کامپیوتر را از اتاق خواب خارج کنید.
- یک سرگرمی جدید انتخاب کنید که مربوط به فناوری نباشد. ورزش، هنر و آشپزی گزینه‌های مناسبی هستند.
- برای رابطه‌ی حضوری با دوستان و نزدیکان برنامه‌ریزی کنید. در زمان و مکان مناسبی که از قبل تعیین کرده‌اید به دیدار آن‌ها بروید.
همچنین مهم است که به صورت منظم و هر چند وقت یک‌بار استفاده از شبکه‌های اجتماعی را کاملا کنار بگذارید تا جنبه‌های واقعی زندگی را بیشتر تجربه کنید. مدت این استراحت به نیاز شما بستگی دارد؛ یک روز در هفته، یک ماه کامل یا حتی بیشتر.
منبع: Healthline
